Nederlanders lezen steeds slechter en experts maken zich hier zorgen over. Een slechte leesvaardigheid heeft namelijk veel gevolgen: van lagere baankansen tot een slechtere gezondheid. Ondanks dat Nederlanders steeds meer moeite hebben met lezen, zijn ziekenhuizen wel wettelijk verplicht om patiënten (ook schriftelijk!) goed te informeren over hun behandeling. Een tegenstrijdigheid die om oplossingen vraagt. Daarom onderzochten wij hoe we patiëntcommunicatie begrijpelijker kunnen maken voor laaggeletterde patiënten. Wat zijn de gevolgen van slechtere leesvaardigheid voor de gezondheidszorg? En wat kunnen wij met deze kennis bij de teksten die wij schrijven?

Hoe zit het dan met die leesvaardigheid?
Het afgelopen decennium is het aantal zwakke lezers onder 15-jarigen drastisch toegenomen. Eind vorig jaar bleek zelfs uit onderzoek dat ruim een derde van deze groep jongeren het risico loopt om laaggeletterd hun school te verlaten. Dit betekent dat zij zoveel moeite hebben met lezen en schrijven dat het hen beperkt in het dagelijks leven. En dat heeft grote gevolgen: laaggeletterden kunnen onvoldoende meedraaien in onze maatschappij (Bron: Stichting lezen – Leesmonitor, 2024). Daarnaast weten we dat een slechte leesvaardigheid vervelende gevolgen kan hebben voor de gezondheid van mensen.

Feiten op een rij: beperkte leesvaardigheid en de gezondheidszorg
Er is een duidelijke samenhang tussen beperkte leesvaardigheid en een slechtere gezondheid. De onderstaande feiten illustreren deze samenhang.

• Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, ervaren vaak onzekerheid/schaamte/wantrouwen. Hierdoor bezoeken deze mensen mogelijk minder snel een arts. Daardoor worden ziektes/aandoeningen soms (te) laat ontdekt.
• Laaggeletterden hebben gemiddeld een veel hoger medicijngebruik.
• Ernstige medicatiefouten komen vaker voor bij laaggeletterden.
• Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden (dat zijn vaak ook laaggeletterden) maken meer gebruik van de zorg, met als gevolg dat de zorgkosten voor zorgverzekeraars toenemen.
• Laaggeletterden hebben over het algemeen lagere gezondheidsvaardigheden en worden gemiddeld minder oud dan mensen met goede gezondheidsvaardigheden.
  (Bron: Pharos)

Zó schrijf je begrijpelijker voor je lezer
Begrijpelijk schrijven is dus heel belangrijk en gelukkig zijn er genoeg manieren om dit te doen! Collega Nikki Geuzendam zag in haar onderzoek bijvoorbeeld hoe je met een helder tekstbeleid en een checklist een begrijpelijke tekst kunt schrijven. En collega Julia Folkertsma zag in haar onderzoek dat afbeeldingen een tekst nog duidelijker kunnen maken – op voorwaarde dat de afbeeldingen zelf ook duidelijk zijn.

Duidelijke tekst
Een duidelijke, begrijpelijke tekst is de belangrijkste bouwsteen van een goede patiëntfolder. Dat zagen we in zowel het onderzoek van Nikki Geuzendam als in dat van Julia Folkertsma. Nikki merkte dat de ziekenhuizen in haar onderzoek folders niet altijd testen bij gebruikers van de tekst, de patiënten. Haar belangrijkste aanbeveling is daarom om dat alsnog te gaan doen, zodat ze zeker weten of een folder duidelijk genoeg is. Daarnaast adviseert zij om in folders vooral te letten op hoe bekend een woord is, hoe lang een woord is en hoe lang zinnen zijn. Ze ziet dat ziekenhuizen daarbij al gebruikmaken van handige hulpmiddelen: de website ishetb1.nl, medische informatie van andere organisaties, schrijfwijzers en trainingen.

Duidelijke afbeeldingen
Naast tekst blijken ook afbeeldingen belangrijk te zijn; beide ondersteunen elkaar namelijk als het goed is. Dat constateert Julia in haar onderzoek. Staan er geen afbeeldingen in een tekst, dan zijn lezers minder gemotiveerd om een patiëntfolder te lezen. En als er geen duidelijke uitleg bij de afbeeldingen staat, dan is het risico groot dat lezers deze verkeerd interpreteren. Hoewel afbeeldingen belangrijk zijn in patiëntfolders, werd duidelijk dat afbeeldingen momenteel weinig aandacht en prioriteit krijgen in de praktijk. Het is namelijk een kostbaar proces om geschikte afbeeldingen te maken. Bovendien blijkt uit dit onderzoek dat afbeeldingen niet in alle gevallen bijdragen aan de effectiviteit van patiëntfolders. Wanneer wel en wanneer niet? Kom naar ons webinar en kom erachter!

Meer weten? Meld je aan voor ons webinar op 13 juni 2024
Dat mensen steeds meer moeite hebben met lezen en schrijven, maakt het zorgorganisaties dus steeds moeilijker om effectief te communiceren met hun patiënten. Gelukkig zijn er tips, trucs en hulpmiddelen die deze taak kunnen vergemakkelijken. Op 13 juni delen wij tijdens een webinar onze kennis over heldere patiëntcommunicatie. We vertellen over onze gesprekken met laaggeletterden die hun ervaringen met patiëntfolders met ons deelden. Ook geven we je hulpmiddelen waarmee je kan zien wat voor soort afbeelding het beste bij jouw patiëntfolder past en ontvang je een checklist om te controleren of jouw folder begrijpelijk is. Bovendien kun je vooaraf een eigen folder opsturen, zodat onze experts deze kunnen bekijken en jou persoonlijke adviezen kunnen geven. Meld je hier aan voor het webinar (en stuur je beste patiëntfolder in vóór 9 juni 2024)!